Πρόληψη του άσθματος : η υπόθεση της υγιεινής

Πηγή : The New England Journal of Medicine

Πρόσφατη εργασία υποστηρίζει ότι παιδιά που μεγαλώνουν σε αγροτικό περιβάλλον έρχονται σε επαφή με μεγαλύτερο αριθμό μικροοργανισμών και εμφανίζουν μικρότερο κίνδυνο ανάπτυξης άσθματος.

Τα ευρήματα της μελέτης ενισχύουν την υπόθεση της υγιεινής, σύμφωνα με την οποία η μειωμένη έκθεση, κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, σε λοιμώδεις παράγοντες, συμβιωτικούς μικροοργανισμούς (όπως οι μικροοργανισμοί της εντερικής χλωρίδας και τα προβιοτικά) και παράσιτα αναστέλλει την φυσιολογική ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος και, επομένως, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αλλεργικών νοσημάτων.

Η εργασία συμπεριέλαβε περισσότερα από 16.500 παιδιά του δημοτικού σχολείου και διενεργήθηκε στην Γερμανία. Εγινε σύγκριση μεταξύ παιδιών που διαβιούν σε αγροτικές περιοχές και παιδιών που μεγαλώνουν σε αστικό περιβάλλον, ως προς την συχνότητα εμφάνισης άσθματος ή ατοπίας (αλλεργίας) και ως προς την ποικιλία των μικροοργανισμών στο οικιακό τους περιβάλλον.

Διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά των αγροτικών περιοχών έρχονται σε επαφή με μεγαλύτερο αριθμό διαφορετικών μικροοργανισμών, όπως εκτιμήθηκε με διαφορετικές τεχνικές, σε δύο ξεχωριστές μελέτες. Ωστόσο, τα ίδια παιδιά έχουν μικρότερη πιθανότητα να εμφανίσουν άσθμα ή άλλο αλλεργικό νόσημα. Επομένως, στα παιδιά υπάρχει αντίστροφη σχέση μεταξύ του κινδύνου άσθματος και της ποικιλίας των μικροοργανισμών με τους οποίους έρχονται σε επαφή.

Οι συγγραφείς της εργασίας προσπαθούν να αποσαφηνίσουν τον μηχανισμό με τον οποίο η επαφή με μεγάλο αριθμό μικροοργανισμών συμβάλλει στην προφύλαξη έναντι της εμφάνισης άσθματος. Υποστηρίζουν ότι οι μικροοργανισμοί ενεργοποιούν την φυσική (μη ειδική) ανοσία, η οποία θεωρείται παλαιότερος, εξελικτικά, αμυντικός μηχανισμός σε σχέση με την ειδική ανοσία. Κι αυτό γιατί απαντάται σε κατώτερους εξελικτικά οργανισμούς και οδηγεί σε ανοσιακή απάντηση η οποία είναι τυποποιημένη ανεξαρτήτως ερεθίσματος και όχι εξατομικευμένη (generic) και η οποία είναι μεν άμεση αλλά δεν προσφέρει μακροχρόνια προστασία.

Η ενεργοποίηση των κυττάρων της φυσικής (μη ειδικής) ανοσίας γίνεται μέσω πρωτεινών της κυτταρικής τους μεβράνης, που λέγονται Pattern Recognition Receptors, όπως είναι οι Τoll-like Receptors. Η ενεργοποίηση τέτοιων πρωτεινικών υποδοχέων βρέθηκε σε παιδιά μεγαλωμένα σε αγροτικό περιβάλλον. Οταν μια τέτοια ενεργοποίηση γίνεται από πολλούς μικροοργανισμούς επάγονται τα ρυθμιστικά (κατασταλτικά) Τ λεμφοκύτταρα (regulatory T cells, Treg) και τα τύπου 1 βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα (type 1 helper T cells, Th1), ενώ καταστέλλεται η παραγωγή των τύπου 2 βοηθητικών Τ λεμφοκυττάρων (type 2 helper T cells, Th2). Αυτό το ανοσολογικό προφίλ προφυλάσσει έναντι της εμφάνισης άσθματος, κατά το οποίο κυριαρχεί η Th2 φλεγμονή.

Μια εναλλακτική ερμηνεία της υπόθεσης υγιεινής έγκειται στο επίπεδο του επιθηλίου των μικρών βρόγχων. Συγκεκριμένα, η επαφή με μια μεγάλη ποικιλία μικροοργανισμών κατά την πρώτη παιδική ηλικία εικάζεται ότι μειώνει τον κίνδυνο αποικισμού των κατώτερων αεροφόρων οδών με βλαβερά μικρόβια και μύκητες. Ενας τέτοιος αποκισμός συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο πρόκλησης άσθματος κατά την όψιμη παιδική, εφηβική και ενήλικο ζωή.